Klasztor Sióster Dominikanek

Klasztor Sióster Dominikanek

49.7879878N, 18.1260614E, ul. Lidická 5

Współcześnie budynek „szkoły klasztornej“ należy do obiektów o największym znaczeniu historycznym w mieście, jest główną siedzibą Podstawowej szkoły artystycznej w Klimkovicach (PSA), a odlew skrzydle na parterze poznajdują się pomieszczenia przeznaczone na potrzeby miejskiej biblioteki publicznej.

Starania o wzmocnienie czeskiej tożsamości narodowej w okresie wciąż rosnących wpływów germanizacji w Czechach, na Morawach i na Śląsku, ale również starania o ogólny rozwój kulturalny, gospodarczy i społeczny obywateli Klimkovic, stanowiły pierwszoplanowe zadanie samorządu i władz miasta w okresie drugiej połowy XIX i na początku XX wieku, tj. w okresie przed wybuchem pierwszej wojny światowej. W latach 1876 do 1877 samorząd, dzięki wspieraniu czeskiej świadomości narodowej, po wieloletnich staraniach przeforsował co prawda w Klimkovicach budowę nowego budynku czeskiej szkoły gminnej, jednak starania o założenie następnych czeskich szkół wyższego stopnia w mieście napotykały o wiele większe przeszkody i brak zrozumienia. Realizację tego planu jednak śmiało poparł jeden ze znaczących rodaków z naszego miasta, P. Angelus (Ludvík) Lubojacký, który, jako były przeor zakonu dominikanów w Pradze i założyciel żeńskiego klasztoru sióstr dominikanek w Řepčínie koło Ołomuńca, poparł projekt założenia czeskiego kościelnego gimnazjum dla chłopców z siedzibą w jego rodzinnych Klimkovicach. Dlatego też w latach 1892 do 1893 na własny koszt zlecił przygotowanie projektu i budowę budynku na działce w pobliżu miejscowego kościoła z kościołem św. Trójcy. W celu budowy tej szkoły założono w Klimkovicach również specjalną samodzielna spółkę finansową, której powstanie, oprócz architekta i budowniczego budynku Emila Hankego z Frýdka, zawdzięczamy również „praktykantowi budowniczemu“, rodakowi z Klimkovic, a w latach późniejszych także burmistrz miasta, Ludvík Kunz. Nauczanie zostało we szkole rozpoczęte stosunkowo wcześnie, już w roku 1894, ale naukę prowadzono zaledwie dwa lata. Urzędy nie przyznały szkole prawa do nauczania języka czeskiego i w ten sposób trzy lata po otwarciu szkoła została zlikwidowana. W roku 1896 na podstawie decyzji arcybiskup ołomunieckiego, Dr. Theodora Kohna, w budynku prywatnej szkoły ostał założony ośrodek dla dziewcząt internatem, a jego administrację arcybiskup powierzył Zakonowi sióstr dominikanek z siedzibą w Řepčínie koło Ołomuńca. Była to pierwsza szkoła klasztorna na Śląsku, która po ukończeniu gminnej szkoły umożliwiała dziewczętom dalszą poszerzoną podstawową edukację w zakresie wychowania
do życia w rodzinie. W tamtych czasach uczono tuta gry na fortepianie, szycia i haftowania, gotowania i pedagogiki. Absolwentki szkoły miał możliwość osiągnięcia sukcesów w zawodzie nauczycielek prac ręcznych w szkołach gminnych lub jako opiekunki w przedszkolach. (Do znanych osobistości, które ukończyły tę szkołę, należy między innymi przyszła artystka malarka Helena Salichová.) Od roku 1916
w części pomieszczeń szkoły umieszczono również schronisko Stowarzyszenia na rzecz sierot w Klimkovicach. Nauka w szkole klasztornej została zakończona w pierwszych dniach po wojnie w 1918 roku. Od 1 października tego samego roku siostry dominikanki zajęły się pieką nad dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo, których po zakończeniu wojny światowej było w nowej republice naprawdę dużo. W kolejnym okresie istnienia w czasach pierwszej republiki funkcja szkoły stopniowo ulegała zmianie, a to aż do szkoły pomocniczej. Przed rokiem 1938 do szkoły uczęszczało nawet sześćdziesiąt uczniów z całego podlegającego regionu Klimkovic, Bílovca, Opawy, Frýdka-Místka, Ostrawy i Cieszyna, wyjątkowo również z szeroko rozumianych okolic Moraw. Celem i misją szkoły było przygotowanie dzieci do życia z adekwatnym wykorzystaniem ich obniżonych zdolności umysłowych czy fizycznych.

Po okupacji niemieckiej i powstaniu Sudetów w roku 1938 owa, jak na ówczesne lata dość dobrze działająca, jak również standardowo zabezpieczona pod względem ekonomicznym, szkoła pomocnicza została przymusowo zamknięta i nauczanie zostało zlikwidowane. Budynek szkoły w całości zaanektowali Niemcy i w następnych latach wykorzystywali go na potrzeb niemieckich oddziałów organizacji młodzieżowej Landjahrjugend. Stan ten przetrwał przez wszystkich siedem lat wojny. Dopiero po wyzwoleniu, od roku 1945, do budynku zostały na czas określony przemieszczone klasy niższych roczników szkoły gminnej. Na parterze założono również świetlica szkolna, a później również stołówka szkolna, do której na obiady chodziły dzieci z całych Klimkovic. Aby zabezpieczyć pracę szkoły, w budynku zorganizowano samodzielne mieszkanie dozorcy (woźnego). Po roku 1948 budynek i jego okolice stały się własnością państwa czechosłowackiego, a o praktyczne zastosowanie starały się organy miejscowej rady narodowej. W ten sposób na początku lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku niektóre pomieszczenia na pierwszym piętrze budynku były wykorzystywane do przechowywania zbiorów nowo zakładanego muzeum kraju ojczystego w Klimkovicach, które częściej było znane pod nazwą pochodzącą od jego założyciela, Jakuba Turka, jako Muzeum Turka. Później, dopiero w roku 1980, cała ekspozycja muzealna muzea została przemieszczona do budynku zamku i w ten sposób stała się częścią składową oddziału Muzeum kraju ojczystego regionu Nový Jičín.

Jesienią roku 1953 do budynku klasztoru z prowizorycznych i kompletnie nieodpowiednich pomieszczeń w zamku przeniesiono również naukę uczniów niedawno otwartej Szkoły muzycznej w Klimkovicach. Szkoła znalazła tutaj swoją większą i bardziej trwałą siedzibę i razem z nią samodzielność pod względem jej eksploatacji. Szkoła muzyczna w Klimkovicach w późniejszych latach zmieniła nazwę na ludową szkołę artystyczną (LSA), a w budynku zajmowała pomieszczenia w prawym skrzydle pierwszego piętra. W lewej części, łącznie z jednym z większych pomieszczeń, zorganizowano salę ślubów miejscowej (później miejskiej) rady narodowej. Dwa pomieszczenia na parterze budynku były przeznaczone na działalność hobbystycznego Klubu akwarystów, który był częścią podstawowej organizacji zrzeszającej hodowców małych zwierząt, później jednak się usamodzielnił. Aż do roku 1979 w budynku znajdowały się niektóre klasy pierwszego stopnia dziewięcioletniej szkoły podstawowej (łącznie 4 klasy), szkolna stołówka i świetlica. Również sala ślubów Miejskiej rady narodowej mieściła się w budynku aż
do drugiej połowy roku 1985. Później sala ta została przemieszczona do nowo restaurowanych pomieszczeń na I piętrze zamku. Na końcu lat 80-tych XX wieku cały budynek byłego klasztoru został poddany rozległej rekonstrukcji. Przeprowadzono naprawę dachu, naprawę fasady, w tylnej części byłego dziedzińca zbudowano nową kotłownię do ogrzewania całego obiektu (zainstalowano kocioł do spalania paliw stałych). Jednym z elementów naprawy była rozległa rekonstrukcja wnętrz, a to zarówno
na parterze, jak i na pierwszym piętrze. Rekonstrukcję i przebudowę prowadzono równie zna lewej stronie parteru, gdzie poszerzono pomieszczenia biblioteki publicznej z nowoczesnym wyposażeniem sali do nauki i czytelni. W zasadniczy sposób zwiększono pomieszczenia do nauki wszystkich kierunków zespołu podstawowej szkoły artystycznej. Zlikwidowanie mieszkania dozorcy i udostępnienie pomieszczeń używanych przez stowarzyszenie akwarystów umożliwiły zorganizowanie na parterze budynku szatni dla uczniów szkoły artystycznej, zwiększenie liczby klas kierunku muzycznego i założenie na parterze pokoju nauczycielskiego i odpowiednich pomieszczeń dyrekcji, administracji i kierownictwa szkoły. Na pierwszym piętrze po połączeniu dawnych małych pomieszczeń powstała duża i mała sala koncertowa. Znajduje się tu nowo utworzona i wyposażona sala baletowa oraz sala dla kierunku dramatyczno-teatralnego. Na początku lat 90-tych XX wieku budynek stał się przedmiotem długiego procesu restytucyjnego, na skutek którego na własność Zakonu sióstr dominikanek został zwrócony po długich sporach dopiero w roku 2000. Krótko potem cała nieruchomość została na powrót odsprzedana do własności państwa, a to za pośrednictwem Urzędu okręgowego i Kuratorium oświaty w Novym Jičíně. Wkrótce po zaniknięciu tych urzędów i przeniesieniu ich uprawnień na nowo zakładane urzędy samorządowe poszczególnych województw (w naszych warunkach na urząd wojewódzki Kraju morawsko-śląskiego z siedzibą w Ostrawie), własność ta przeszła w posiadanie Kraju morawsko-śląskiego. Nowy właściciel, który jednocześnie jest również założycielem Podstawowej szkoły artystycznej w Klimkovicach (PSA), użytkuje budynek za pośrednictwem administracji i kierownictwa wspomnianej szkoły, która już wcześniej, w roku 1995, uzyskała status samodzielnego podmiotu prawnego jako organizacja pożytku publicznego.

Współcześnie budynek „szkoły klasztornej“ należy do obiektów o największym znaczeniu historycznym w mieście, jest główną siedzibą Podstawowej szkoły artystycznej w Klimkovicach (PSA), a na parterze w skrzydle znajdują się pomieszczenia przeznaczone do prowadzenia miejskiej biblioteki publicznej. Biblioteka ma nowoczesne wnętrze i jest dobrze wyposażona, również w komputery, łącznie z dwoma stanowiskami PC z publicznym dostępem do Internetu. Część bibliotek stanowi mniejsze pomieszczenie przeznaczone do użytku gości jako sala do nauki.

Opracował: Ing. Jiří Pillich, kronikarz miasta, Klimkovice, kwiecień 2008

Źródła: zapisy w źródłach archiwalnych i dokumentów kroniki miasta Klimkovice, materiały byłych kronikarzy miasta A.Výtiska (maszynopis), A.Huba (notatki), A. Hub: Klimkovice (1994)